تستوسترون هورمون جنسی مردانه ایست که در بدن مردان در بیضه ها ساخته می شود. سطح هورمون تستوسترون برای عملکرد صحیح جنسی بدن بسیار مهم می باشد . در دوران بلوغ و نوجوانی این هورمون باعث پیدایش صفات مردانه مانند رویش موها در بدن و صورت، بم تر شدن صدا و افزایش قدرت عضلات می شود. همچنین مردان برای تولید اسپرم نیز به تستوسترون احتیاج دارند. به طور کلی سطح این هورمون با افزایش سن در بدن افراد کاهش پیدا می کند. بنابراین مردان مسن تر دارای سطح تستوسترون خون پایین تری نسبت به مردان دیگر دارند. 

برخی از مردان سطح تستوسترون خون پایینی دارند . این مشکل، سندروم کمبود تستوسترون یا تستوسترون پایین شناخته میشود. سندروم به مجموعه علائمی اطلاق میشود که نشاندهنده یک بیماری یا وضعیت میباشد. طبق تعریف انجمن اورولوژِی آمریکا، کمبود تستوسترون به میزان کمتر از 300 نانوگرم از این هورمون در هر سی لیتر خون اطلاق میشود. بررسی ها نشان میدهد بطور کلی شیوع این بیماری حدود دو درصد در کل افراد میباشد بطوریکه حدود دو مرد از هر 100 مرد ممکن است دچار کمبود تستوسترون شوند. خوب است بدانید که کمبود تستوسترون در افراد مبتلا به دیابت یا اضافه وزن شیوع بیشتری دارد. 

نشانه های کمبود تستوسترون در افراد :

میل جنسی کم

خستگی

کاهش توده عضلانی بدن 

تحریک پذیری

اختلال در نعوظ

افسردگی

سایر نشانه های خاص کمبود تستوسترون:

ریزش موهای بدن 

نشانه های افسردگی

احساس دائمی خستگی

کاهش حجم مایع منی

کاهش رشد موهای صورت 

البته که ممکن است دلایل احتمالی زیادی برای این نشانه ها وجود داشته باشد مانند مصرف مواد مخدر، بیماری های مادرزادی، از دست دادن یا آسیب به بیضه ها، اضافه وزن و یا دیابت.  

علل ایجاد سندروم کمبود تستوسترون 

• برخی از افراد به علت بیماری های مادرزادی دچار کمبود تستوسترون میشوند مانند :

سندروم نونان

سندروم کلاین فلتر

ابهام در اندام تناسلی ( وضعیتیست که اندامهای تناسلی به شکلی غیر عادی رشد میکنند)

• آسیب به بیضه های بصورت تصادفی

• برداشتن بیضه های به دلیل سرطان

• شیمی درمانی یا پرتو درمانی

• بیماری غده هیپوفیز که باعث اختلال و کمبود هورمون میشود

• عفونت ها

• بیماری های خود ایمنی

• سندروم متابولیک( فشار خون بالا، قند خون بالا، چربی شکم و سطح کلسترول ناسالم)

• مردانی که دچار بیماری هایی مانند hiv هستند. 

تشخیص سندروم کمبود تستوسترون:

به علت اینکه بسیاری از نشانه ها ممکن است با کمبود تستوسترون خون مرتبط باشند، مهمترین معیار برای تشخیص کمبود تستوسترون، بررسی مقدار آن در خون فرد میباشد. همچنین پزشک ممکن است  وجود مواردی مانند : سردرد، تغییر میدان بینایی، نحوه رشد در دوران بلوغ، سابقه ضربه به سر، جراحی جمجمه، آنوسمیا یا از دست دادن قدرت بویایی، سابقه عفونت در بیضه ها، ابتلا به اوریون بعد از بلوغ، اعتیاد، سابقه شیمی درمانی ، سابقه کم خونی بی دلیل و سابق بیماری های خانوادگی مرتبط با کمبود تسوتسرون را بررسی کند. هنگامی که به کمبود تستوسترون مشکوک شدید، به طور حتم باید تحت مراقبت های اولیه پزشکی قرار بگیرید. آزمایش خون برای بررسی سطح تسوتسرون تان خون ضروریست . این آزمایش معمولا دوبار انجام میشود تا پزشک به تشخیص قطعی درباره بیماری شما برسد. 

درمان کمبود تستوسترون:

در سال های اخیر درمان تستوسترون تراپی برای حل این مشکل پیشنهاد شده است. البته توصیه میشود که این روش درمانی فقط برای مردانی تجویز شود که با تعریف بالینی و آزمایشگاهی کمبود تستوسترون (سطح کمتر از 300 نانوگرم در دسی لیتر) مطابقت دارند. توجه داشته باشید که مردانی که مبتلا به بیماری های قلبی هستند با احتیاط خیلی بیشتری از این روش درمانی استفاده کنند . تغییرات ناشی از تستوسترون تراپی بین سه تا شش ماه پس از شروع درمان ظاهر میشود. 

روش های تستوسترون تراپی:

• ترانس درمال: از طریق پوست. درمان با این روش به واسطه ژل ها، کرم ها، مایعات و چسب های موضعی انجام میشود. 

• تزریقی: به فرم های طولانی اثر و کوتاه اثر موجود هستند. دوز تزریق معمولا بصورت هفتگی هر دو هفته یکبار و یا هرماه انجام میشود.

• داخل دهانی یا باکال: این فرم شبیه قرص است با این تفاوت که نباید جویده شود. 

• داخل بینی

عوارض جانبی تستوتسرون تراپی در مردان شامل موارد زیر میباشد:

1. تغییر در خلق وخو

2. سردرد

3. رشد مو

4. طاسی با الگوی مردانه 

5. حساسیت در سینه ها

6. کاهش اندازه بیضه ها

7.آکنه 

8. کاهش اندازه بیضه ها

به یاد داشته باشید مردانی که تمایل به فرزندآوری دارند حتما درباره استفاده از این روش درمانی بررسی بیشتری انجام دهند چراکه تستوسترون تراپی میتواند باعث کاهش تولید اسپرم و کاهش قدرت باروری شود. هنگام شروع دوره درمانی تستوسترون تراپی ، انجام آزمایش خون منظم اهمیت بسیاری دارد چرا که شواهد محکمی مبنی بر این موضوع وجود دارد که تستوسترون تراپی خطر لخته شدن خون را افزایش میدهد. همچنین تسوتسرون تراپی میتواند بر پروستات تاثیر بگذارد. مردان مبتلا به بیماری های پروستات نباید از این روش درمانی استفاده کنند چراکه هنوز شواهد قطعی ای دال بر اینکه تستوسترون تراپی باعث وخیم تر شدن بیماری هایپرپلازی پروستات میشود وجود ندارد. 

ارتباط بین سطح تسوتسرون و بیماری های قلبی عروقی(CVD)

مطالعات اولیه نشان داد که TT ممکن است با سکته مغزی و حمله قلبی مرتبط باشد که این موضوع باعث صدور هشدار هایی از سوی سازمان غذا و دارو شده است. البته هنوز شواهد قطعی ای درباره این موضوع وجود ندارد و تحقیقات وسیعی در حال انجام میباشد. 

مراقبت ها ونکات پس از درمان با روش تستوسترون تراپی:

بدن هر فرد به طور منحصر به فردی به این روش درمانی پاسخ میدهد و تستوسترون تراپی ممکن است برعملکرد نعوظ، میل جنسی پایین، تراکم مغز استخوان، کم خونی ، کاهش توده عضلانی، کم خونی و علائم افسردگی پاسخ درمانی مثبتی بگذارند. هر فرد در طول دوره درمان و همچنین پس از اتمام درمان نیاز به معاینات روتین و کنترل سطح تستوسترون خون دارد. افرادی که دارای سطح تسوتسرون پایداری پس از دوره درمان هستند، باید بسته با صلاحدید پزشک معالج خود، هر 6 تا 12 ماه به منظور آزمایش های چکاپ به مراکز درمانی مراجعه کنند.

در صورتی که دارای اضافه وزن هستید سعی کنید وزن خود را در محدوده نرمالی نگه دارید. افزایش فعالیت های بدنی به طور روزمره و رعایت رژیم غذایی مناسب بسیار کمک کننده میباشد

منابع: 

Sargis RM, Davis AM. Evaluation and treatment of male hypogonadism. JAMA. 2018;319(13):1375-1376.

https://www.urologyhealth.org/urology-a-z/l/low-testosterone

https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2749876