PMS یا سندروم پیش از قاعدگی چیست؟

سندروم پیش از قاعدگی یا PMS یک اختلال شایع سایکوسوماتیک (روان تنی) است که با قاعدگی در سنین باروری زنان مرتبط است. این سندروم نشانه های جسمی و روانی را در طول فاز لوتئال چرخه تخمک گذاری یک خانم دربرمی گیرد که منجر به پریشانی قابل توجه و اختلال در ظرفیت عملکردی افراد می‌شود. سندروم پیش از قاعدگی  می تواند بین 5 الی11روز پیش از قاعدگی آغاز شود و نهایتا با شروع خونریزی ، نشانه های کاهش پیدا کرده و کم کم رفع می شوند. طیف عملکرد این نشانه ها آنقدر گسترده است که میتواند تمام عملکرد های نرمال یک خانم را تحت تاثیر قرار دهد.شیوع سندروم پیش از قاعدگی سراسر جهان در زنانی که در سن باروری قرار دارند برابر با 47.8 درصد می باشد. در این بین حدود 3 تا 8 درصد از زنان علائم را به قدری شدید تجربه میکنند که فعالیت هایشان را مختل میکند.

علت ایجاد سندروم پیش از قاعدگی چیست؟

علت ایجاد این سندروم همچنان ناشناخته است. از آنجایی که سندروم پیش از قاعدگی همزمان با نوسانات هورمونی چرخه قاعدگی رخ میدهد، عدم تناسب هورمونی مانند کمبود استروژن و پروژسترون، همچنین ارتباط با سطح سروتونین در خون می توانند علل ایجاد این حالت باشند. هورمون جنسی استروژن از سه هورمون اصلی استرون، استرادیول و استریول تشکیل شده است.سطح هورمون استروژن در مرحله لوتئال چرخه هورمونی در نوسان است و آزمایش های بالینی نشان داده است که عامل تغییرات خلقی در زنان همین هورمون است؛ همچنین سروتونین بین روزهای7 تا 11و 17 تا 19 چرخه قاعدگی افزایش پیدا می کند و همین موضوع نشان می دهد که سندروم پیش از قاعدگی از طریق تنظیم استروژن- سروتونین ، با اختلالات خلقی ارتباط تنگاتنگی دارد.

مطالعه ای در کشور مصر اثبات کرده است که ارتباط مثبتی بین سندروم پیش از قاعدگی و مصرف بیش از حد مواد غذایی شیرین وجود دارد.همچنین نشان داده شده که عوامل دیگری مانند مصرف بیش از حد قهوه و خوراکی های ناسالم و غذاهای فرآوری شده مانند فست فودها ، نوشیدنی های حاوی قند مثل نوشابه وغذاهای سرخ شده به طور قابل توجهی با سندروم پیش از قاعدگی در ارتباط می باشند همچنین شیوه زندگی کم تحرک و کیفیت پایین خواب عوامل تاثیرگذاری هستند؛ پس به این نتیجه میرسیم که سبک زندگی ارتباط معنی داری با این موضوع دارد.

نشانه های PMS یا سندروم پیش از قاعدگی چیست؟

 پیامد های سندروم پیش از قاعدگی که شامل تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی می باشند بسیار متنوع بوده و شدت آن از خفیف تا متوسط و در عده ای خیلی شدید متغیر است. گاها میتواند مثبت باشد مانند: انرژی، افزایش میل جنسی و اعتماد به نفس بیشتر؛  و گاها این پیامد ها میتوانند منفی باشند و خود را در قالب اختلالات روانی مثل افسردگی ، گوشه گیری اجتماعی و بیقراری و یا اختلالات فیزیکی مثل سردرد نشان دهد. به طور کلی علائم سندروم پیش از قاعدگی در زنان شامل موارد زیر است:

  • تغییر در اشتها
  • افزایش وزن
  • درد شکم
  • آکنه
  • کمردرد
  • سردرد
  • تورم و حساس شدن سینه ها
  • یبوست
  • اسهال
  • حالت تهوع
  • اضطراب
  • تغییر در الگوی خواب و استراحت
  • تحریک پذیری
  • خستگی
  • بیقراری
  • تغییرات در خلق و خو
  • گریه

به یاد داشته باشید نوع علامت و شدت و مدت آن در هر فرد متفاوت است و نمیتوان نشانه های ثابتی را برای تمام افراد تعیین کرد.

عوامل موثر بر سندروم پیش از قاعدگی یا  PMS

طبق بررسی ها موارد زیر می توانند بر بروز این سندروم در خانم ها تاثیر داشته باشد:

  • مصرف مواد مخدر
  • افزایش سطح پرولاکتین خون
  • تغییرات متابولیسم گلوکز
  • کمبود در الکترولایت ها
  • ژنتیک
  • نوشیدن الکل
  • استرس و اضطراب فعالیت اعصاب سمپاتیک را تقویت کرده و با افزایش قابل توجه شدت انقباضات رحمی باعث درد های شدید قاعدگی می شود.

تشخیص سندروم پیش از قاعدگی یا PMS

برای تشخیص اینکه فرد دچار PMSهست یا خیر باید سه مولفه بررسی شئد:

  1. خانم علائم مطابق با موارد ذکر شده داشته باشد.
  2. نشانه های سندروم پیش از قاعدگی باید فقط در مرحله لوتئال بروز پیدا کنند.
  3. نشانه های سندروم بر کیفیت زندگی بیمار و عملکرد روزمره وی تاثیر مخرب داشته باشد.

هنگامی که پس از بررسی های پزشک، تشخیص احتمالی دال بر وجود سندروم پیش از قاعدگی در بیمار بود؛ یکی از راهکار های مفید برای اطمینان حاصل کردن از بیماری این است که خانم دفترچه ای برای ثبت علائم خود پیش از قاعدگی داشته باشد و از این طریق روند نشانه های سندروم را دنبال کند.

سندروم پیش از قاعدگی PMS با چه بیماری های دیگری میتواند اشتباه گرفته شود؟

یک آزمایش اولیه برای تشخیص سندروم پیش از قاعدگی باید شامل رد پاتولوژی های دیگری مانند:

  • اختلالات تیروئیدی
  • سندروم کوشینگ
  • هایپرپرولاکتینمی
  • سندروم روده تحریک پذیر (IBS)
  • سندروم خستگی مزمن

چندین حالت بالینی میتوانند تظاهراتی شبیه به PMS داشته باشند مانند :

  • اختلالات سو مصرف مواد مخدر
  • اختلال عاطفی مثل افسردگی، اظطراب دیس تایمی و هراس
  • کم خونی
  • بی اشتهایی
  • پرخوری عصبی
  • بیماری های زنانه مانند اندومتریوز، دیسمنوره
  • شرایط پزشکی مانند کم کاری تیروئید
  • استفاده از قرص های ضدبارداری خوراکی(OC)

که بدین منظور باید مقادیر هورمون محرک فولیکول(FSH) ، هورمون محرک تیروئید(TSH) ، استرادیول(E2) ،پرولاکتین و کورتیزول در خون مورد ازمایش و بررسی قرار بگیرد.

از این رو جمع آوری یک شرح حال موثر و انجام یک معاینه فیزیکی جامع امری ضروری به حساب می آید.

عوارض احتمالی سندروم پیش از قاعدگی یا PMS

تحقیقات نشان میدهد که سندروم پیش از قاعدگی درمان نشده به احتمال خیلی زیاد میتواند بر زندگی جنسی فرد تاثیر بگذارد و در نتیجه منجر به سطح بالاتری از ناراحتی جنسی می‌شود که به نوبه خود میتواند منجر به مشکلات در روابط افراد و مسائل روانی شود؛ همچنین شواهدی وجود دارد که PMS میتواند خطر خودکشی را در زنان حساس به تغییرات هورمونی افزایش دهد.

آموزش به افراد درباره سندروم پیش از قاعدگی یا PMS

سندروم پیش از قاعدگی یک مشکل شایع در بین زنان در سنین باروری به حساب می آید و آموزش به افراد شامل بحث درباره مشکل بیمار و همدلی با او و شنوایی دلسوزانه عواطف و احساسات خانم و ارائه راهکار های واقع بینانه و کاربردی برای بهبود شرایط وی از سوی مشاورمی باشد. همچنین شریک زندگی نقش کلیدی ای در کنترل شرایط روانی خانم ایفا می کند و مشارکت همسر در درک مشکل وی به بیمار کمک میکند تا در خانه به دنبال کمک باشد و راه بهبود خود را از خانواده جویا شود. به همان اندازه که دریافت شرح حال از سوی پزشک مهم است، ارائه راهکار ها و آموزش به اعضای خانواده و دیگران درباره رفتارهای حمایتی که علائم سندروم پیش از قاعدگی را کاهش میدهد حائز اهمیت می باشد. آموزش از طریق رادیو،تلوزیون و سایر پلتفرم های دیجیتال و شبکه های مجازی بسیار مفید میباشد.

سندروم پیش از قاعدگی یا PMS شدید (اختلال دیسفوریک پیش از قاعدگی):

نشانه های شدید جز موارد نادر به حساب می آیند و حدود 3الی 5 درصد خانم ها به PMDD مبتلا می شوند. نشانه های pmdd شامل موارد زیر است:

نفخ شکم ، گریه و عصبانیت، پرخوری، افکار خودکشی، عدم تمرکز، اظطراب شدید و بی علاقگی نسبت به انجام فعالیت های روزمره، نفخ شکم وانقباضات دردناک رحمی

درمان های مربوط به PMDD

درصورتی که نشانه های PMDD را دارید پزشک ممکن است صحبت با یک درمانگر یا روانپزشک را توصیه کند به خصوص اگر نشانه های مربوط به افسردگی و عدم سلامت روان و اضطراب را تجربه می کنید.

سایر درمان های پیشنهادی:

  • ورزش روزانه
  • محدود کردن کافئین
  • تمرین روش های جدید مقابله با استرس
  • داروهای ضد افسردگی از جمله مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین یا مهارکننده های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین

در مواقع بروز سندروم پیش از قاعدگی، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اکثر خانم هایی که قاعدگی را تجربه می کنند حداقل چند علامت PMS را گزارش می کنند اما این علامت لزوما هر ماه ظاهر نمی شود یا بر زندگی روزمره تاثیری نمی گذارند. اگر نشانه های سندروم پیش از قاعدگی به قدری شدید است که برنامه منظم روزانه شما را مختل میکند ، اقدام مفید در برابر آن مراجعه به پزشک است. متخصصان مراقبت های بهداتشی قادر به افتراق PMS از  PMDD هستند و میتوانند به شما در کشف راهکار های مناسب درمان کمک کنند مانند:

  • کنترل بارداری
  • مکمل ها ازجمله کلسیم،منیزنیم یا ویتامین B6
  • مصرف مفنامیک اسید.

برای به دست آوردن تشخیص دقیق تر پزشک ممکن است درباره موارد زیر از شما سوال بپرسند:

  • سابقه شخصی یا خانوادگی نشانه های سندروم پیش از قاعدگی و PMDD
  • پرسش درباره وضعیت بهداشتی و سطح سلامت شما و خانواده شما به خصوص درباره مواردی مثل اندومتریوز و مشکلات مرتبط با تیروئید
  • پیشنهاد تهیه کردن دفتری به منظور ثبت رویداد های روزمره به منظور کنترل نشانه های سندروم پیش از قاعدگی

اگر نشانه های شما به طور مداوم در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی ظاهر شود و مدت کوتاهی پس از شروع قاعدگی ناپدید شود، معاینه کننده این موضوع را به سندروم پیش از قاعدگی مرتبط میکند اما اگر در تمام طول ماه ادامه پیدا کند یا بدون هیچ نظمی ظاهر شده و ناپدید شوند به احتمال خیلی زیاد ان را به یک بیماری دیگر مرتبط میکنند.

درمان و کاهش نشانه های سندروم پیش از قاعدگی یا PMS

درحالیکه هیچ درمانی برای سندروم پیش از قاعدگی وجود ندارد، میتوانید اقداماتی را برای کاهش نشانه های خود انجام دهید مثلا :

  • برای کاهش نفخ شکم مایعات فراوان بنوشید . مایعاتی که مصرفشان پیشنهاد می شود : چای های برگ تمشک قرمزو چای بابونه که برای کاهش گرفتگی عضلات مفید هستند.
  • رژیم غذایی متعادل شامل مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل.
  • کاهش مصرف شکر ،الکل، نمک و کافئین به خصوص اگر به اثرات آنها حساس هستید.
  • از یک متخصص مراقبت های بهداشتی درباره آزمایش مکمل هایی مانند اسید فولیک، ویتامین B6، کلسیم ومنیزیم برای کمک به کاهش گرفتگی عضلات و علائم خلق و خوی خود کمک بگیرید.
  • سعی کنید ویتامین D بیشتری از طریق نور خورشید، غذا یا مکمل ها  دریافت کنید.
  • در صورت امکان سعی کنید روزانه حداقل نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشید. ورزش نه تنها میتواند به کاهش نفخ و گرفتگی عضلات کمک کند، بلکه میتواند به کاهش علائم اظطراب و افسردگی نیز کمک کند.
  • هرروز زمانی را برای مراقبت از خود اختصاص دهید. این برنامه مراقبتی میتواند شامل ورزش، استراحت، زمانی برای سرگرمی های مختلف، تعاملات اجتماعی و انجام کارهایی باشد که شخص با انجام انها ارامش میگیرد و احساس بهتری نسبت به خود پیدا می کند. این فعالتیها بسته به سن و اعتقادات و جایگاه اجتماعی افراد متفاوت باشد.
  • داروها و درمان های بدون نسخه نیز میتوانند به کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی کمک کنند. این داروها شامل:

مسکن هایی مانند ایبوپروفن، استامینوفن و آسپرین برای سردرد یا گرفتگی عضلات معده باشد.

دیورتیک ها (دارو های ادرار آور) برای کمک به تسکین نفخ و درد و یا حساس شدن سینه ها.

کیسه آب گرم و یا حوله داغ روی شکم برای بهبود اسپاسم های عضلات.

اگر نشانه های خلقی شدیدی دارید که در زندگی روزمره شما عوارض ایجاد میکنند؛ درمان رفتار شناختی یا سایر رویکرد های روان درمانی میتوانند برای مقابله با افکار واحساسات ناراحت کننده بسیار مفید واقع شوند.

سخن آخر:

درصورتی که علائم سندروم پیش از قاعدگی انقدر شدید باشد که برای شما اذیت کننده شود و در زندگی روزمره تان اختلال ایجاد کند و درمان های دارویی و خانگی تاثیر چندانی بر آن نداشته باشند ،بهترین راه مراجعه به پزشک است. علائم سندروم پیش از قاعدگی شدید یا PMDD ممکن است نیازمند رویکرد های درمانی عمیق تری باشد اما اغلب با درمان تسکین پیدا میکند. برنامه های درمانی افراد اغلب شخصی سازی شده است و نمیتوان یک درمان را برای همه افراد پیشنهاد کرد.

منابع:

https://umj.umsu.ac.ir/article-1-1926-fa.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560698

https://www.healthline.com/health/premenstrual-syndrome#outlook