بیماری رفلاکس معده یا GERD یا به اصطلاح عموم ترش کردن، یک اختلال گوارشی شایع در سرتاسر جهان است. شیوع این بیماری در حدود 18.1-27.8 درصد تخمین زده می شود. تقریبا نیمی از بزرگسالان علائم رفلاکس معده را در زمان های خاصی گزارش می کنند. طبق تعاریف، رفلاکس معده یک بیماری با علائم و نشانه های اذیت کننده برای افراد می باشد. تشخیص این بیماری معمولا بر اساس نشانه های معمول و تغییرات میزان اسید معده می باشد. این بیماری با برجای گذاشتن عوارض مختلف می تواند بر کیفیت زندگی افراد تاثیر منفی بگذارد.  درمان موفقیت آمیز بیماری رفلاکس معده بر بهبود کیفیت زندگی افراد، کاهش درد فیزیکی، بهبود عملکرد اجتماعی و افزایش سرزندگی تاثیر مثبتی می گذارد.

ریسک فاکتور های موثر بر بیماری رفلاکس معده

عوامل خطر در بیماری رفلاکس معده عبارتند از: سن بالا ، شاخص توده بدنی(BMI)  بالاتر از حد طبیعی، سیگار کشیدن، نوشیدنی های الکلی، افسردگی و اضطراب، فعالیت بدنی کم و عادات نامناسب غذایی مانند غذاهایی با اسیدیدته بالا .

همچنین توجه داشته باشید که زمانی که برای خوردن هر وعده غذایی صرف می کنید بر رفلاکس معده تاثیر گذار می باشد. پژوهش ها نشان میدهد افرادی که سریع غذا می خورند بیشتر به بیماری هایی مانند رفلاکس معده دچار می شوند. مقدار غذایی که در هر وعده غذایی می خورید نیز بر رفلاکس معده تاثیر گذار است. فعالیت های بدنی نیز عاملی محافظت کننده  در برابر رفلاکس می باشد اما توجه داشته باشید که فعالیت های بدنی نباید بلافاصله پس از غذاخوردن انجام شوند.

رفلاکس معده بطور عمده در نتیجه اختلال در اسفنکتر تحتانی مری ایجاد می شود. اما عوامل متعددی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند. عوامل موثر بر ایجاد رفلاکس معده هم پاتولوژیک و هم فیزیولوژیک هستند که شایع ترین علت ایجاد کننده آن شل بودن اسفنکتر تحتانی مری می باشد. این شل بودن میتواند در نتیجه مکانیسمی ایجاد شود که طی آن عضلات اسفنکتر تحتانی مری برای مدتی مهار می شوند و در نتیجه آن اسفنکتر شل شده و اسید  معده وارد مری می شود و پدیده رفلاکس معده  اتفاق می افتد. ععوامل دیگری که در این مشکل دخیل هستند عبارتند از:

بیماری فتق هیاتال، اختلال در پاکسازی مری و تاخیر در تخلیه معده.

علائم و نشانه های رفلاکس معده

شایع ترین و عمده ترین علامت رفلاکس معده سوزش سر دل می باشد. سوزش سر دل نوعی احساس سوزش در قفسه سینه است که در نتیجه رفلاکس اسید معده به مری ایجاد می شود. با این حال درصد کمی از رفلاکس ها علامت دار هستند. سوزش سر دل همچنین اغلب با طعم ترش در انتهای دهان همراه با برگشت اسید معده و یا بدون آن می باشد.

به طور قابل توجهی رفلاکس معده یک علت شایع درد غیر قلبی قفسه سینه است. به علت پیامد های مهم در قفسه سینه و الگوریتم و برنامه های تشخیصی درمانی بر اساس علت درد، تمایز بین علل درد قفسه سینه بسیار مهم میباشد. در اینجا داشتن یک سابقه پزشکی کامل میتواند بسیار کمک کننده باشد.

اگرچه نشانه های رایج رفلاکس معده به راحتی قابل تشخیص است، نشانه های خارج از مری نیز شایع است اما همیشه تشحیص داده نمی شود. علائم خارج از مری بیشتر به دلیل رفلاکس به حنجره است که منجر به گرفتگی صدا می شود. بیماران مبتلا به رفلاکس از احساس پری یا یک توده در پشت گلو شکایت می کنند که به آن احساس گلوبوس میگویند.

علاوه بر این، ریفلاکس اسید معده ممکن است باعث برونکو اسپاسم شود که میتواند بیماری آسم را تشدید کند. برونکو اسپاسم به حالتی گفته می شود که عضلات مجاری تنفسی سفت یا منقبض می شوند که باعث کاهش جریان هوا می شود که در نتیجه این بیماری سرفه، تنگی نفس و خس خس ایجاد می شود. برخی از بیماران مبتلا به رفلاکس معده ممکن است تهوع و استفراغ مزمن را نیز تجربه کنند.

غربالگری بیماران از نظر علائم هشدار دهنده رفلاکس معده بسیار حائز اهمیت است و درصورت مشاهده مواردی که گفته شد سریعا باید اندوسکوپی انجام دهید. توجه داشته باشید که علائم هشدار دهنده ممکن است ناشی از وجود یک بدخیمی در دستگاه گوارش شما نیز باشد. درصورت وجود علائم معمولی رفلاکس معده انجام اندوسکوپی ضرورت ندارد. انجام اندوسکوپی برای بیمارانی با شرایط زیر ضرورت پیدا میکند:

بیمارانی که علائم مزمن یا مکرر دارند.

بیماران با سن بالای 50 سال

نژاد قفقازی مستعد تر از سایرین هستند.

چاقی

علائم هشدار دهنده در رفلاکس معده که ممکن است ناشی از وجود بدخیمی باشند عبارتند از: بلع سخت، بلع دردناک که ممکن است نشاندهنده وجود زخم یا بدخیمی و تنگی باشد.

به طور کلی نشانه های رفلاکس معده عبارتند از:

در قفسه سینه و پشت قلب

ترش شدن و بوی بد دهان

آروغ زدن و نفخ

سرفه های خشک مزمن

تهوع و استفراغ

التهاب ریه

لارنژیت

اختلال در خواب

افزایش بزاق

نشانه های رفلاکس معده باید از سوهاضمه افتراق داده شود. سو هاضمه به عنوان ناراحتی اپی گاستر بدون سوزش سردل یا نارسایی اسید که بیش از یک ماه طول می کشد تعریف می شود.

در صورت عدم درمان درست و کامل ، رفلاکس معده می تواند باعث چندین عارضه جدی از جمله ازوفاژیت و مری بارت  شود.

ازوفاژیت می تواند از نظر شدت ممکن است منجر به خونریزی گوارشی شود. خونریزی دستگاه گوارش فوقانی ممکن است به صورت کم خونی، هماتمز، استفراغ، ملنا، و زمانی که شدید باشد بصورت هماتوشزی ظاهر شود. التهاب مزمن ناشی از مواجهه مداوم با اسید نیز ممکن است منجر به ایجاد اسکار و تنگی های گوارشی شود که معمولا با شکایت اصلی بلع سخنت ظاهر می شود.

التهاب مزمن مری در شما می تواند باعث باریک شدن مری یا همان تنگی مری شود.آسیب به قسمت تحتانی مری از اسید معده باعث ایجاد بافت اسکار می شود. بافت اسکار مسیر ورود غذا را تنگ می کند و منجر به مشکلات بلع می شود.

زخم مری: اسید معده میتواند بافت مری را از بین ببرد و باعث ایجاد زخم باز شود. زخم مری میتواند خونریزی کند، درد ایجاد کند و بلع را دشوار کند.

تغییرات پیش سرطانی در مری یا مری بارت:آسیب ناشی از اسید میتواند باعث ایجاد تغییراتی در بافت پوشاننده قسمت تحتانی مری شود. این تغییرات با افزایش خطر ابتلا به سرطان مری مرتبط است.

درمان:

بیماران مبتلا به رفلاکس معده باید از نظر علائم هشدار دهنده ای که ذکر شد بررسی شوند چرا که در صورت وجود این علائم اندوسکوپی ضرورت پیدا میکند. اگر هیچ علامت هشدار دهنده ای وجود نداشته باشد مدیریت و اقدام اولیه جهت درمان رفلاکس معده اصلاح سبک زندگی افراد می باشد.

حفظ وزن در محدوده نرمال .

ترک مصرف سیگار.

از مصرف زیاد کافئین اجتناب کنید.

از مصرف زیاد مرکبات ترش بپرهیزید.

از مصرف الکل و نوشابه های گاز دار بپرهیزید.

اجتناب از مصرف وعده های غذایی سنگین.

بعد از غذا خوردن تا چند ساعت دراز نکشید.

هنگام خوابیدن کمی سر خود را بالا ببرید.

کاهش استرس و اصلاح سبک زندگی عاملی بسیار تاثیر گذار در بهبود رفلاکس معده است.

دارو درمانی:

پزشک شما ممکن است مصرف یکسری داروهای خاص را توصیه کند. تمام این داروها میتوانند دارای عوارض جانبی باشند بنابراین با پزشک خود برای انتخاب بهترین دارو مشورت کنید.

آنتی اسید ها معمولا برای رفع رفلاکس معده خفیف و گاه به گاه مناسب می باشد. اما اگر متوجه شدید که تقریبا هرروز درحال مصرف آنتی اسید ها هستید ممکن است به داروی قوی تری نیاز داشته باشید.

از مهم ترین داروهایی که برای درمان رفلاکس مورد استفاده هستند: امپرازول، پنتاپرازول، رابیپرازول. دوز مصرفی و نوع داروی مناسب شما باید توسط پزشک تجویز شود پس از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید.

نهایتا درمان جراحی به روش لاپاراسکوپیک نیز میتواند موثر باشند.

منابع:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6140167/

https://www.healthline.com/health/gerd#treatment-options